Sửa đổi cách xác định giá trị doanh nghiệp để “thúc” tiến độ cổ phần hóa

Để kịp thời khắc phục vướng mắc, khó khăn cho doanh nghiệp nhà nước (DNNN), trong đó cổ phần hóa (CPH), thoái vốn, hiện nay, Bộ Tài chính đang rà soát, xây dựng báo cáo để trình cấp có thẩm quyền về việc sửa đổi các quy định liên quan đến xác định giá trị doanh nghiệp khi CPH.

Tiến độ triển khai CPH, thoái vốn vẫn chậm

Theo Bộ Tài chính, trong 09 tháng năm 2022, các đơn vị tiếp tục triển khai công tác CPH theo kế hoạch đã được phê duyệt, ngoài ra ghi nhận bổ sung 01 DN CPH là Công ty TNHH MTV Phà An Giang (đã chính thức chuyển thành công ty cổ phần năm 2021) thuộc danh mục CPH giai đoạn 2017-2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với tổng giá trị DN là 309 tỷ đồng, trong đó giá trị thực tế phần vốn nhà nước là 278 tỷ đồng.

Tháng 09/2022, ghi nhận các Tập đoàn, Tổng công ty, DNNN thoái vốn tại DN với giá trị 48,3 tỷ đồng thu về 109,1 tỷ đồng và có 01 đơn vị thoái vốn không thành công. Lũy kế 09 tháng năm 2022, ghi nhận các Tập đoàn, Tổng công ty, DNNN thoái vốn tại DN với giá trị là 466 tỷ đồng, thu về 2.289,5 tỷ đồng.

Như vậy, trong 09 tháng năm 2022, tiến độ triển khai CPH, thoái vốn vẫn chậm. Có nhiều nguyên nhân làm chậm quá trình CPH thời gian qua. Trong đó, nguyên nhân khách quan do DN CPH, thoái vốn có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng, đa ngành, đa lĩnh vực, nhiều tài sản chuyên ngành, khó xác định giá trị nên việc xử lý tài chính tài sản, nợ, xác định giá trị DN, giá trị phần vốn nhà nước và công tác chuẩn bị hồ sơ, phương án cần nhiều thời gian; một số DN còn tồn tại nhiều vấn đề phải xử lý về tài chính; một số đơn vị vi phạm quy định về quản lý vốn, tài sản đang thực hiện thanh tra, kiểm tra, điều tra.

Đối với các DN có quy mô nhỏ và vừa là các đơn vị cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích, hoạt động gắn liền với các hoạt động của địa phương, đóng góp vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện các chiến lược, mục tiêu về an sinh xã hội của địa phương nhưng có doanh thu và lợi nhuận thấp, không thu hút nhà đầu tư.

Ngoài ra, ảnh hưởng bởi dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp trong 02 năm qua, xung đột chính trị – quân sự trên thế giới tác động đến tình hình thị trường tài chính, chứng khoán trong nước và khu vực, ảnh hưởng đến công tác xác định giá trị DN, triển khai công tác đấu giá phần vốn nhà nước theo quy định. Việc triển khai CPH, thoái vốn phụ thuộc vào tình hình thị trường, lựa chọn thời điểm bán cổ phần hợp lý để đem lại hiệu quả, đảm bảo tính khả thi… làm chậm tiến độ CPH, thoái vốn.

Nguyên nhân chủ quan được chỉ ra là do trong nhận thức và tổ chức thực hiện của một số cơ quan đại diện chủ sở hữu và người đứng đầu DN còn chưa cao, chưa quyết liệt trong tổ chức triển khai, thực hiện CPH, thoái vốn nên còn tư tưởng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm. Việc rà soát, lập kế hoạch sắp xếp lại DN giai đoạn 2021 – 2025 chưa được các cơ quan, đơn vị quan tâm đúng mức.

Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị CPH, thoái vốn chưa tốt. Nhiều DN chưa hoàn thiện đầy đủ thủ tục pháp lý sắp xếp lại, xử lý các cơ sở nhà, đất theo pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công trước khi CPH, thoái vốn; còn nhiều vướng mắc, tồn tại về tài chính chưa được xử lý dứt điểm.

Việc phối hợp giữa các cơ quan đại diện chủ sở hữu với các Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố, Bộ, ngành liên quan trong xử lý vướng mắc phê duyệt phương án sử dụng đất; xử lý tồn tại tài chính còn chưa tốt, kéo dài.

Nghiên cứu sửa đổi cách xác định giá trị DN

Trong giai đoạn vừa qua, cơ chế chính sách về CPH, thoái vốn luôn được Chính phủ quan tâm, chỉ đạo, rà soát, sửa đổi, bổ sung hoàn thiện theo hướng đảm bảo chặt chẽ hơn, công khai minh bạch theo nguyên tắc thị trường, tối đa hóa lợi ích của Nhà nước, hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN, tháo gỡ được các vướng mắc, khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Tuy nhiên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về CPH, thoái vốn mặc dù đã được sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn chưa đáp ứng được kịp thời yêu cầu của thực tiễn.

Để kịp thời khắc phục vướng mắc, khó khăn cho DNNN, trong đó CPH, thoái vốn, Bộ Tài chính hiện đang rà soát, xây dựng báo cáo để trình cấp có thẩm quyền về việc sửa đổi các Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017, số 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015, số 32/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018, số 140/2020/NĐ-CP ngày 30/11/2020 trong năm 2022. Một trong những nội dung được nghiên cứu sửa đổi là quy định về xác định giá trị DN khi CPH.

Trong đó, đối với việc tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN khi CPH, Bộ Tài chính đang nghiên cứu sửa đổi quy định này theo hướng chỉ xác định giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN khi CPH đối với diện tích đất được giao hoặc đất đã trúng đấu giá để thực hiện kinh doanh bất động sản của các DNNN có ngành nghề kinh doanh chính là bất động sản và một số trường hợp đặc biệt theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Giá đất để xác định giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN CPH là giá đất cụ thể tại vị trí DN có diện tích đất được giao do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (nơi DN có diện tích đất được giao) quyết định theo quy định tại khoản 3 và điểm d khoản 4 Điều 114 của Luật Đất đai.

Đối với DNNN còn lại, khi CPH thực hiện chuyển sang hình thức thuê đất trả tiền hàng năm và không tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN. Công ty cổ phần phải cam kết thực hiện quản lý và sử dụng đất theo đúng mục đích, đúng phương án sử dụng của toàn bộ diện tích đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Trường hợp DN muốn chuyển đổi mục đích sử dụng đất thì thực hiện trả lại đất để tham gia đấu giá chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai. Trường hợp quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, kế hoạch sử dụng đất thay đổi (nếu có) phải thu hồi đất thì Nhà nước thực hiện bồi thường cho DN theo quy định của pháp luật về đất đai. DN lập phương án sử dụng đất theo hiện trạng trình cơ quan đại diện chủ sở hữu phê duyệt, công bố công khai đầy đủ thông tin về đất và nội dung nêu trên khi khi bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO).

Ngoài ra, bổ sung trách nhiệm cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong việc kiểm tra, giám sát mục đích sử dụng đất sau CPH theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 và Nghị quyết số 62/2022/QH15 ngày 16/6/2022 của Quốc hội.

Đối với quy định phương pháp xác định giá trị DN khi CPH, Nghị định số 126/2017/NĐ-CP, Nghị định số 140/2020/NĐ-CP quy định, tổ chức tư vấn xác định giá trị DN lựa chọn phương pháp tài sản và tối thiểu một phương pháp xác định giá trị DN khác theo quy định của pháp luật giá và thẩm định giá và giá trị vốn nhà nước tại DN được xác định và công bố không được thấp hơn giá trị DN và giá trị vốn nhà nước tại DN theo phương pháp tài sản quy định theo pháp luật về CPH.

Về nội dung này, Bộ Tài chính cho biết đang rà soát, hiệu chỉnh lại theo hướng tổ chức tư vấn được lựa chọn các phương pháp xác định giá trị DN, trong đó có phương pháp tài sản và tối thiểu một phương pháp khác theo quy định của pháp luật giá và thẩm định giá để trình cơ quan đại diện chủ sở hữu xem xét, quyết định. Giá trị DN và giá trị vốn nhà nước tại DN được xác định và công bố không được thấp hơn giá trị DN và giá trị vốn nhà nước tại DN được xác định theo phương pháp tài sản theo quy định của pháp luật thẩm định giá. Tổ chức tư vấn chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật về thẩm định giá.

Riêng đối với một số vấn đề đã được pháp luật hiện hành quy định cụ thể, khác với quy định tại Thông tư số 28/2021/TT-BTC, Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu theo hướng tiếp tục hướng dẫn như giá trị quyền sử dụng đất khi xác định giá trị DN là giá đất cụ thể tại vị trí DN có diện tích đất được giao do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (nơi DN có diện tích đất được giao) quyết định theo quy định tại khoản 3 và điểm d khoản 4 Điều 114 của Luật Đất đai.

Theo ông Nguyễn Hồng Long – Phó Trưởng Ban chuyên trách Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN (DN), việc xác định giá trị DN thực hiện theo Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017 và Nghị định số 140/2020/NĐ-CP ngày 30/11/2020 của Chính phủ. Hai văn bản này cũng quy định rõ đất đai nào thuê hàng năm có trả tiền một lần mới tính vào giá trị DN, còn đất trả tiền thuê hàng năm sẽ không tính vào. Do đó, ông Long cho rằng, việc thuê đất trả tiền một lần cần phải đưa ra khỏi xác định giá trị DN thì mới gỡ được “điểm nghẽn” lớn, góp phần đẩy nhanh CPH.